Qof kasta oo aad ehel
tihiin, qof kasta oo aad lammaane tihiin, qof kasta oo aad saaxiib dhaw tihiin,
qof kasta aad isla shaqeysaan iyo qof kasta oo aad si uun isugu dhawaataan, ma
ahan sida aad ka wada filanayso. Mar walba waxaa jiraya waxyaalo kaa qarsoon
ama wejiyo kale oo aadan ogayn oo uu qofkaasu yeelan karo. Waxaa laga yaabaa in
uu si kuula socdo, si kalana uu kaaga socdo. Dadku, inta badan ma ogaadaan
wejiyada iyo siraha dadka ay isku dhaw yihiin in ay dabagal ay ku sameeyaan
mooyaane, taas oo iyana, walwalkeeda, walbahaarkeeda iyo wadnago`eeda leh.
Dhawr tusaale ayaan hoos ku sheegi doonnaaye, bal dhuux talada ka hor:
Tusaalaha
koowaad: Beri baa waxaa jiray laba gabdhood oo isku aabbe iyo isku hooyo ahaa
oo qoyskooda la wada noolaa. Labadooda mid ka mid ah ayaa waxa ay lahayd
saaxiib jacayl kala dhexeeyo, waxa uuna ugu imaan jiray gurigooda oo uu kula
haasaawi jiray. Marka uu wiilkaasi guriga yimaado, gabadha kale waa soo dhaweyn
jirtay, inta ay qolka fadhiyaan walaasheed iyo saaxiibkeed iyada ayaana u
adeegi jirtay. Wey jeceshahay walaasheed, cid kasta oo madaxa walaasheed ku
timaadda waa qaddarin jirtay. Laakiin gaabdha kale sidaas ma ahayn. Waa ay
ximin jirtay, haddii ay khaldanto waxba uma aysan qarin jirin, in ay ka
hormarto ma aysan oggolayn, ma na jaclayn in ay waalidka uga dhawaato. Xitaa
wiilka waa ku xamataa oo, wanaagba uga ma sheegto.Tan kale waa iska daacad oo,
ma isa sii weydiiso wax kasta oo ay ka dareento. Maalin maalmaha ka mid ah ayaa
gabadhii oo farriinqoraal kula sheekaysanaysay saaxiibkeed, walaasheed oo ag
fadhida damacday in ay la hahadasho laakiin innantii waxa ay kaga mashquushay
farriimihii. Ilaahay amarki, tii inta xaajo qabatay oo kacday ayey moobeelkii
oo sidii farrimihii u ballaqan yihiin meesha uga kacday oo ay is tiri u soo
laabo. Markii ay dhaqaaqday ayaa gabadhii kale moobeelkii iska sii eegtay
farriimaha ay gabadhu hadalkeeda la maqli weyday. Xoogaa markii ay dib u sii
raaraacday ayaa waxa ay aragtay wax ay ka naxdo! Waxa ay fiirsatay xan iyo cay
aad u fool xun – aanan halkaan ku carrabaabi karin - oo ay ninkii saaxiibkeed
ahaa uga sheegayso. Waa wax aysan ka filanayn walaasheedii ay isku dhiigga
ahaayeen in ay qof kale oo Soomaaliweyn ah sidaas uga ceebwarrano! Maantaas
sidii ay uga calool go`day ilaa iyo hadda oo laga joogo 4 sano is lama hadlaan!
Tusaalaha
labaad: Waxaa jiray wiil iyo gabar isqabay. Waxa uu wiilku ahaa nin qaab wadaad
leh oo waalidkiisa iyo ehelkiisa iyo xaaskiisuba ay sidaas ku og yihiin, aad
bayna uga dambeeyeen. Shan sano ka dib, ayaa xaaskiisu maalin iska eeg eegtay
moobeelkiisa, kolkaas bay meelo inta u dhacday waxa ay ku aragtay wax ay ka
naxdo: Ninkii oo dhex fadhiya naago oo la qayilaya, marna khamri la cabbaya,
muqaallo jinsi ah oo uu la samaynayo gabdho kala duwan iyo sheekooyin kale
duwan oo wada baxar ah oo uu dhex dabaalanayo. Yaab iyo amakaag. Wixii hal mar
bay inta ka geddisatay, waxa ay noqotay kala shidaafqaadasho iyo arrin muddo
lagu sheekaysto.
Tusaalaha
saddexaad: In kasta oo uu labadii hore wax uga duwan yahay, haddana meel kale
ayuu xariir kala lee yahaye, wiil baa xaaskiisa oo ay isqabeen sannad iyo bar
waxa uu ka codsaday xaaskiisa baasweerka faysbuuggeeda. Waa siisaay. Wiilkii,
waxa uu mashquulay dhawr habeen in uu gadaal u raaco dadkii ay wada sheekaysan
jireen sannado ka hor. Sidii uu waday ayuu waxa uu ku arkay saaxiib hore oo ay
lahayd iyo waxyaalo uusan u bogin oo dhexmaray. Maantii uu arkay ayuu bilaabay
in uu wejigii inantii u beddelo, uuna la yimaado dhaqammo ay ka heli weysay
taas oo keentay in ay aakhir inta u dulqaadan weydo, la kala gurto.
Tusaalaha
afaraad: laba gabdhood oo saaxiib dhab ah isla ahaa ayaa middood waxa ay lahayd
wiil jacayl kala dhexeeyey. Saaxiibteeda kale waa ay bartay. Laakiin
saaxiibteed kama aysan helin xiriirka labadan qof ee aadka u quruxda badan iyo
mustaqbalka u ifaya. Midda dambe ayaa waa dambe waxa ay bilowday in ay si
dadban uga shaqeyso isku dirkooda. Mar kasta oo ay saaxiibteed kala tasho
wiilka, waa u xumaysaa, haddii ay maalin isqardoofaanna in ay sii kala fogoyso
ma ahane, isku ma soo dhaweyso. Xitaa markii dambe waxa ay ka shaqeysay in ay
isku dirto oo ay sidaas ku kala tagaan. Ayaan dambe ayaa diradiraalaydii waxa
ay faysbuuggeeda ka gashay gabadhii kale moobeelkeeda, kolkaas bay iyada oo aan
xirin inta illowday u dhiibtay moobeelkeedii. Gabadhii, kolka ay jaamacaddii ka
tagtay oo gurigeedii gaadhay ayey inta isku kala bixisay sariirteeda waxa ay
damacday in ay gasho faysbuuggeeda, mise tii faysbuuggeeda ayaa ku jira. Ma
aysan xirine, isagii ayey sii baarbaartay, kolkaas bay aragtay iyada iyo
saaxiibkeedii hore wixii ay xan, caay, aflagaaddo iyo namiimnimo uga geysay!
Maalintaas bay darteed uga baxday jaamacaddii si ay araggeeda aysan dib dambe u
arkin.
Ujeeddada
aan arrintani ka lahaa waxaa weeye, haddii aad u baahan tahay in aad
maanfiyoobi ku noolaato laba arrimood samee:
1. Waa midda koowaade, qof kasta sida aad tahay ha u malayn in uu hal weji lee
yahaye, qof kasta wax walba ka fila oo, adigu calooshadaada bannaaanka ka
keenin oo, wax isku la har.
2. Wa midda labaade, ha baabaarin moobeellada iyo baraha dadka kuugu dhaw, hana
dabagelin, difeetada ay maankaaga gaarsiin karto ayaa ka daran tan aad ka
faa`iidaysid.
FG:
Saaxiib, waxaa jiray ilaa 11 sheeko oo kale oo arrimahan meelo kala xiriiray,
oo aan sannadkii hore faafiyey oo talooyin wax-ku-ool ah ku jireene, kuwaasina
ka sii baar boggan haddii ay ku seegeen.
-
Buugga NABSI laftiisa sheekooyin waxa ku jira arrimahan la xiriira oo baas kula
dambeeyey dadkii galay! isna raadi oo akhri.
Mahadsanidiin,
Waxaa Qoray: Suldaan
Nayruus
Kala xiriir: nayruus@gmail.com
Fb page: www.facebook.com/snayruus
